آیا طرفدار دنیای هری‌پاتر یا ارباب حلقه‌ها هستید؟ شاید هم از سینه‌چاکان شرلوک جان هستید. آیا به ترکیب این دو جهان فکر کرده‌اید؟ شاید هم داستان‌هایی از این دست خوانده‌اید که حالا سروکارتان افتاده به این مقاله.
داستان جنایی فانتزی یا به قول فرنگی‌ها فانتزی معمایی (Fantasy Mystery) یا فانتزی کارآگاهی (Fantasy Detective)، گونه‌ای از داستان است که معما و کارآگاه را در بستر یک فضای جادویی و خیالی روایت می‌کند. در این نوشتار به چیستی این زیرژانر و المان‌های اساسی آن می‌پردازیم.
اصلاً فانتزی-جنایی چی هست؟
در داستان‌های فانتزی وجه تمایز و ویژگی برجسته دنیایی خیالی است؛ دنیایی ورای دنیای آشنای ما، بخشی نامرئی یا جهانی دیگر. جهانی با تاریخ، فرهنگ و زیست‌بوم خاص خودش.
پس دنیا و زمینۀ (Setting) جهان داستانی و موجوداتی که در آن زیست می‌کنند چیزی متفاوت با جهان حقیقی است.
از طرف دیگر در داستان‌های معمایی و کارآگاهی وجود رازی سر به مهر که می‌تواند جریانِ یک یا چند قتلِ مشکوک باشد و نیز کارآگاهی که می‌خواهد پرده از این راز بردارد عناصر اصلی را تشکیل می‌دهند.
پس به یک معما و کارآگاهی برای حل آن نیازمندیم.
در نتیجه داستان فانتزی-معمایی یا فانتزی-کارآگاهی، زیرژانری از داستان‌های فانتزی است که عناصر ژانر معمایی یا کارآگاهی را با عناصر جادویی و فراطبیعی ترکیب می‌کند. در این داستان‌ها معمولاً پروتاگونیست (شخصیت اصلی) یک پروندۀ جنایی یا یک معمایِ پیچیده را در دنیایی حل می‌کند که جادو حقیقی است و موجودات خیال‌انگیز وجود دارند.
یک داستان فانتزی-جنایی چطور نوشته می‌شود؟
برای نوشتن یک داستان فانتزی جنایی باید به موارد زیر دقت کنید:
- دنیا سازی
- کارآگاه
- مجرم
- قربانی
- نوع جرم
بیایید با جهان و المان‌های ژانر فانتزی شروع کنیم:
عناصر اصلی در داستان‌های فانتزی
هر داستان فانتزی باتوجه به نوع و دسته‌اش المان‌های اصلی متفاوتی را شامل می‌شود اما به‌طور میانگین تمام داستان‌های فانتزی چند عنصر یکسان دارند:
عناصر جادویی و فراطبیعی: جادو، وردها، آیین‌ها و قدرت‌هایی که فراتر از توانایی‌های عادی بشر و طبیعت است.
موجودات خیالی: جانورانی از گونه‌های مختلف که فقط در افسانه‌ها می‌شود گیرشان آورد؛ مثل اژدها، الف، سانتور، غول‌ها و… .
جهان ویژه و یکتا: جهانی خیالی با قوانین، جغرافیا و تاریخ خاص خودش.
سفر قهرمان: معمولاً در داستان‌های فانتزی شخصیت اصلی به یک سفر دعوت می‌شود یا برای انجام کاری، به تنهای یا با گروهی از قهرمانان راهی سفری ماجراجویانه می‌شود.
خیر در برابر شر: تم رایج در داستان‌های فانتزی تقابل و کشمکش میان خیر و شر است.
اگر فانتزی‌نویس هستید که به چیستی این عناصر آگاهید و می‌توانید نمونه‌هایش را در داستان‌های مختلف به ذهن بیاورید، اما اگر از دستۀ فانتزی‌نویس‌ها نیستید حتما زمانی را برای شناخت بیش‌تر این موارد صرف کنید. بخش مهم یک داستان جنایی-فانتزی همین جهان است. پس، زمینۀ داستان شما بر مبنای عناصر فانتزی شکل می‌گیرد. و اما بعد! در ادامه باید برویم سراغ عناصری که به داستان‌های جنایی مربوطند.
عناصر اصلی در داستان‌های جنایی
مشخصۀ اصلی داستان‌های جنایی، جرم و معمای مربوط به آن است. البته ممکن است در یک داستان معمایی جرم خاصی رخ ندهد و برای مثال شخصی متوجه بشود یک راز مخفی در خانواده‌اش وجود دارد، با شخص، مکان یا یک شیء ناشناخته مواجه شود که دردسری برایش درست می‌کند و حالا باید بفهمد اصل ماجرا از چه قرار است.
از طرف دیگر اگر در داستان شما خاصه جرمی رخ بدهد شما یک مثلث خواهید داشت:
- مجرم
- قربانی
- کارآگاه
(برای آشنایی بیش‌تر با داستان‌های معمایی-جنایی کلیک کنید)
پس معمای داستان شما ممکن است حول یک جرم یا کشف یک راز شکل بگیرد. در هر حال شما به یک کارآگاه نیاز دارید؛ شخصی که تصمیم می‌گیرد پرده از این راز و معما بردارد.
چه چیزی جرم حساب می‌شود؟
در جهان حقیقی، انجام دادن یا ندادن برخی کارها جرم محسوب می‌شوند. کارآگاه‌ها برای تحقیق از روشی خاص بهره می‌برند و مجرم هم یک انسان است. اما در داستان‌های فانتزی چطور؟ اگر من چیزی از حقوق کیفری، قوانین، کار پلیس، پزشکی قانونی و این چیزها ندانم چه؟ چطور می‌توانم یک داستان فانتزی جنایی بنویسم؟
در چنین موقعیتی شما باید قوانین جهان خودتان را بسازید. ممکن است از قواعد جهان حقیقی وام بگیرید، شاید هم بخواهید تماماً همه چیز را براساس تخیل خودتان بنا کنید. این جهان شماست و اختیارش را دارید.
در دنیای فانتزی جرم چطور تعریف می‌شود؟
اگر شما یک داستان جنایی در جهان حقیقی می‌نویسید، قاتل نمی‌تواند یک شبح یا هیولا باشد. چون قواعد دنیای حقیقی، مجازات یا قوانینی برای این دسته افراد ندارد. اما اگر در جهان شما اشباح و هیولاها و موجودات دیگر، جزو یک سرزمین باشند و سرزمین شما چیزی بیش از جهان عادی، مسئله فرق می‌کند.
پس ببینید در جهان شما چه چیزی جرم و تخطی از قانون است. ببینید جرم شامل حال چه کسانی می‌شود. شاید یک ساحره دارد اشباح را کنترل می‌کند، شاید یک خون‌آشام پایش را از ایالت خودشان بیرون گذاشته و خارج از محدوۀ مقرر شکار می‌کند، شاید هم… هر چیز دیگری!
بیایید ترکیب کنیم!
- داستان‌تان می‌تواند با یک سفر در ابعاد همراه باشد و کارآگاه‌تان را از دنیای حقیقی بکشاند به یک دنیای جادویی مثلاً از در یک کمد، آینه یا یک پرتال.
- شاید داستان شما یک فانتزی شهری باشد و قصد داشته باشید همین دنیای حقیقی را به جادو آغشته کنید. در این حالت کارآگاه شما ممکن است از عناصر جادویی کمک بگیرد یا خودش هم دارای نیرویی خاص باشد.
- شاید بخواهید یک جهان نهان بسازید. جهانی که به موازات جهان حقیقی در حیات است اما مشنگ‌ها از وجودش بی‌خبرند. در آن دنیا قوانینی جدای از قوانین جهان حقیقی وجود دارد و کارآگاه در این دنیا زندگی می‌کند، یا حتی شاید از دنیای مشنگ‌ها پایش به این طرف باز شده!
- شاید هم بخواهید تماماً یک دنیای دیگر خلق کنید. به هر حال کارآگاه شما با قوانین این جهان سروکله می‌زند.
شما می‌توانید هر کدام از انواع داستان‌های جنایی را با قدری تغییر در زمینه و منطق به دنیایی خیالی منتقل کنید.
در نهایت این‌که...
داستان‌های فانتزی جنایی به دلیل دنیای منحصربه فردشان و امکانشان برای رقم خوردن اتفاقاتی که در دنیای حقیقی امکان‌پذیر نیستند، می‌توانند فرصت تجربه‌ای ناب و متفاوت را به معمایی و کارآگاهی پسندها عرضه کنند. از طرف دیگر هم می‌توانند فرصت تعقیب‌وگریز و حل معما را برای جادوپسندها فراهم کند.
چند مثال
- سریال کارنوال رو (سریال) / رنه اچواریا، تراویس بیچام
- انبار شمارۀ ۱۳ (سریال) / جین اسپنسون
- شهر هلالی / سارا جی.ماس
- پرونده‌های درسدن / جیم بوچر
- سریر شیشه‌ای / سارا جی.ماس
- شش کلاغ / لی باردوگو
2 پاسخ
عالی بود واقعا دلتنگ وبینارهای شما شده بودم و این یکی هم واقعا عالی و جذاب بود سپاس 🙏
ممنون.🌻