تعارض
کتاب را بست. تکیه داد به صندلی و گوشش رفت پِیِ صدای تلوزیون. سریال محبوبش بود. نمی توانست صبر کند تا فردا بازپخشش را ببیند یا از زبان این و آن بفهمد ماجرا چگونه گذشته؟ نیم خیز شد تا بلند شود. ولی حجم مطالب ناخوانده پایبندش کرده بود انگار. دوباره نشست. اگر امتحان فردا را خراب می کرد باید کلی نق و ناله را به جان می خرید. کتاب انگاری زنجیری شده بود به پایش و صدای سریال و هیجان خانواده تمام هوش و حواسش را برده بود. توی این موقعیت ساده، انتخاب چقدر سخت بود.
تعارض
وقتی انسان بتواند انگیزه هایش را ارضا کند دچار ناکامی نمی شود ولی اگر بخواهد از بین چند انگیزه فقط یکی را انتخاب کند دچار تعارض یا کشمکش خواهد شد.
پس تعارض زمانی بوجود می آید که آدمی بر سر دو یا چند راه قرار گرفته باشد و نتواند به راحتی تصمیم نهایی اش را بگیرد.
از بین سرچشمه های ناکامی آنکه غالباً پایاترین و ریشه دار ترین ناکامی را در بیشتر افراد ایجاد می کند تعارض انگیزشی است.
این نوع ناکامی ممکن است از سه نوع تعارض عمده حاصل شود که عبارتند از: گرایشی_گرایشی یا جاذب_جاذب، اجتنابی_اجتنابی یا دافع_دافع و گرایشی_اجتنابی یا جاذب_دافع.
تعارض گرایشی-گرایشی
این نوع از تعارض زمانی رخ می دهد که فرد بین انتخاب دو گزینه خوشایند مردد می شود و نمی تواند سریعاً و صراحتاً یکی را بر دیگری ترجیح دهد.
مثلاً سر سفره دو غذای مورد علاقه فرد است و نمی داند با کدام غذا را شروع کند. یا اینکه از دو مدل لباس خوشش می آید ولی فقط یک کدام را می تواند انتخاب کند. دو شکبه تلوزیونی متفاوت دو برنامه مورد علاقه اش را پخش می کند و انتخاب را برای فرد سخت می کند.
البته معمولاً این نوع تعارض ها حل می شوند، یا با ارضای یک هدف در وهله نخست و بعد ارضای دیگری_ مثلاً اول از این غذا می خورم بعد از آن یکی_ یا با انتخاب یکی از هدف ها و رها ساختن دیگری.
در مقایسه با سایر موقعت های تعارضی، حل تعارضهای گرایشی آسانتر است و رفتار هیجانی کمتری ایجاد می کند.
تعارض اجتنابی-اجتنابی
در این نوع از تعارض، فرد بین دو گزینه ناخوشایند مجبور است یکی را انتخاب کند. و هر انتخاب هم به پیامد های منفی منجر می شود.
برای مثال سربازی را در نظر بگیرید که در زمان جنگ بخواهد فرار کند. اگر فرار کند تحت پیگرد قانونی قرار می گیرد و اگر بماند و بجنگد امنیت جانی نخواهد داشت. او بین دو گزینه بد و بدتر گیر کرده.
شخصی را در نظر بگیرید که میلی به شرکت در آزمونی خاص را ندارد و تحت فشار اطرافیان مجبور به این کار می شود یا ازدواج هایی که تنها بر مصلحت شکل میگیرد. اگر رضایت بدهی به انجام آن کار یک مشکلاتی در پی خواهد داشت و اگر سرباز بزنی از انجامش دردسری دیگر گریبان گیرت می شود.
ممکن است فردی که میان دو گزینه اجتنابی فلج شده، دل به تصورات خود ببندد تا از ترس و اضطرابی که تعارض ایجاد کرده رها شود. مثلاً ممکن است بیشتر وقت خود را صرف خیال پردازی و سیرکردن در دنیایی خیالی کند که این تعارض ها در آن جایی ندارند. یا ممکن است در خیالش دنیایِ بدون نگرانی و دلواپسی کودکی را بازآفرینی کند. جهانی که متعلق به زمانی قبل از وجود این تعارض ها بوده. این شیوه رها کردن موقعیت تعارض را، برگشت می گویند.
مثلاً مکیدن شست یا خوابیدن به شکل جنینی و این دست رفتارها در اصل باز آفرینی دوران امن کودکی هستند که فرد به دور از این تعارض ها بوده است.
ادامه مبحث تعارض دوشنبه منتشر خواهد شد.
ممنون از همراهی شما:)
منبع مورد استفاده: کتاب بهداشت روانی نوشته دکتر محمد علی احمدوند