یکی از کاراکترهای اصلی در داستانهای جنایی کارآگاه است. اما این کارآگاه کیست؟ چه میکند؟ و چگونه میتوانیم یک کارآگاه خوب خلق کنیم؟
کارآگاه نماد عدالت است
ادبیات جنایی برای من چیزی بیش از بازی قاتل و مقتول یا دزد و پلیس است. ادبیات جنایی صحنهای است برای بازتاباندن اوضاع روابطی که میان انسانها و در سطحهای ریز و درشت اجتماعی جاری است؛ گاه این بازنمایی آشکار و مستقیم است و گاه به ایما و اشاره. درهرحال کارآگاه نماد مجری عدالت است. شخصی که از اوضاع جاری خرسند نیست و در تلاش است تغییری ایجاد کند.
کارآگاهها چند دستهاند؟
باتوجه به طرح داستان، کارآگاه ممکن است راوی یا غیر از آن باشد. ممکن است آدم بد یا خوبی باشد. ممکن است قربانی ماجرا یا آشنا با مجرم باشد. شاید او را استخدام کردهاند یا اینکه یک انگیزۀ شخصی برایش در میان باشد. جدای از این موقعیتها انواع کارآگاهها را براساس نحوۀ استخدام و کسب درآمد میتوان به ۳ دستۀ اصلی تقسیم کرد:
دستۀ اول؛ کارآگاه آماتور
این نوع از کارآگاه ممکن است یک آدم عادی باشد که هرگز پایش در هیچ ماجرایی باز نشده یا اینکه سابقۀ حل چند پرونده را داشته باشد. ممکن است حرفهای باشد یا اینکه صرفاً با تکیه بر هوش و شانس بتواند معما را حل کند.
نکتۀ مهم درمورد کارآگاه آماتور این است که او صرفاً برای خاطر پول و دستمزد کار نمیکند؛ او برای سرگرمی، حس عدالتخواهی، انتقام یا انگیزههای دیگری غیر از پول و دستمزد وارد میدان میشود.
دقت کنید که در اینجا منظورمان از آماتور، تازهکار نیست. منظور این است که نقش کارآگاه بودن را بدون توجه به دستمزد پذیرفته.
شرلوک هلمز یک کارآگاه آماتور بود. او میتوانست بدون نیازی به کار کردن زندگیاش را بگذراند. چون برادرش به آن بالابالاها وصل بود. هرکول پوآرو هم آنقدری داشت که بتواند بدون شغل کارآگاهی زندگیاش را بگرداند. برای این دو عزیز حل معماهای جنایی برابر بود با به چالش کشیدن خود و سرگرم شدن. خانم مارپل هم که صرفاً بدون هیچ توقعی در حل پروندههایی که درگیرشان میشد کمک میکرد.
دستۀ دوم؛ کارآگاه خصوصی
کارآگاه خصوصی کسی است که صرفاً بهخاطر دستمزد پروندهای را میپذیرد. این نوع از کارآگاه حرفه و پیشهاش شغل کارآگاهی است؛ شاید بتوان گفت بیش از هرچیز انگیزۀ مالی برای او مقدم است. فیلیپ مارلو، کارآگاه مخلوق ریموند چندلر، یک کارآگاه خصوصی است که استخدام میشود تا مشکلی را حل کند و در وهلۀ اول خودِ مراجع یا مشکلی که با آن مواجه است چندان برایش مهم نیست. او پولش را میگیرد و کارش را میکند.
این دسته از کارآگاهها بهاندازۀ پلیسها اختیارات قانونی ندارند، مثلاً در زمینۀ جمع کردن مدرک و رفتن سر صحنۀ جرم و یا دستگیری میتوانند قانونشکنی کنند.
دستۀ سوم؛ کارآگاه عمومی
این نوع از کارآگاه درواقع حقوقبگیر دولت است. برای مثال پلیسها در این دسته جا میگیرند. حقوق دریافتیشان هم بدون توجه به نوع پرونده است؛ همان حقوق ثابت همیشگی.
کارآگاه عمومی دروهلۀ اول پرونده را بهخاطر اینکه شغلش است قبول میکند. شاید آدم عدالتخواهی باشد، شاید نباشد. شاید شغلش برایش سرگرمی است. به هر حال کارآگاهی است که پولش را دولت میدهد و مردم انتظار دارند که کارش را بی هیچ چشمداشتی به بهترین شکل انجام بدهد.
یک کارآگاه عمومی گاهی در جریان پرونده به مشکل برمیخورد چون برای ردگیری سرنخها، تفحص بیشتر یا حتی دستگیری مظنونها، به اجازههای قانونی نیاز دارد. درست برخلاف کارآگاه خصوصی.
کارآگاه خود را انتخاب کنید
حال از خودتان بپرسید که کارآگاه شما قرار است چه مدل کارآگاهی باشد؟ البته که برای پاسخ دادن به این کار بهتر است به طرح داستانتان تکیه کنید.
انتخاب نوع کارآگاه به ۲ عامل اصلی بستگی دارد: اول نوع انگیزههایش و دوم امکانات داستان. ببینید چه نوع کارآگاهی بیشتر با داستان سازگار است و میتواند چالشهای بیشتری برای طرح ایجاد کند.
آیا کسی که قرار است نقش کارآگاه را ایفا کند کارمند جایی است؟ شغلی غیر از کارآگاهی دارد؟ حاضر است برای پول هرکاری بکند؟ اصلاً چرا درگیر این قضیه میشود؟ از چه طریقی؟
تلاش کنید سؤالهای مشابه بیشتری از خودتان بپرسید و دست به آزمون و خطا ببرید. مهمترین نکته این است که این کاراکتر جدای از کارآگاه بودن، چه ویژگیهای شخصیتیای دارد، چند ساله است، چه شغلی دارد و به چه منابعی دسترسی دارد.
باتوجه به نکاتی که بالاتر گفته شد، میتوانید اولین قدم برای ساخت کارآگاه داستانتان را بردارید.
دورۀ تازۀ آکادمی جنایینویسی با عنوان ساخت کارآگاه داستانی به شما کمک میکند بیشتر درمورد کارآگاههای داستانی و نحوۀ خلق آنها بیاموزید. اگر قصد ساخت یک کارآگاه داستانی را دارید روی لینک زیر کلیک کنید: